Δωρεάν εκπαιδευτικό πρόγραμμα για παιδιά 6-12 ετών
Με τον όρο ψηφιδωτό - ψηφοθέτημα ή και μωσαϊκό περιγράφουμε την τέχνη εκείνη μέσω της οποίας σχηματίζονται εικόνες ή παραστάσεις με τη χρήση μικρών τεμαχίων διαφόρων υλικών όπως βότσαλα, γυαλί, μάρμαρο, πηλό, των λεγόμενων ψηφίδων τις οποίες ο τεχνίτης συναρμολογεί πάνω σε ένα στέρεο υπόστρωμα ώστε αυτές να συγκρατούνται εκεί με ασφάλεια[1].
Στην αρχαιότητα τα ψηφιδωτά κατασκευάζονταν αρχικά με ακατέργαστα (φυσικά) χαλίκια, ομοιόμορφα σε μέγεθος. Όταν η τεχνική του ψηφιδωτού αναπτύχθηκε οι καλλιτέχνες επινόησαν την τεχνική των ψηφίδων, μικρών δηλαδή τεμαχίων χρωματιστών λίθων ή άλλων πετρωμάτων, κομμένων συνήθως σε τετράγωνο, ορθογώνιο, ή άλλο κανονικό σχήμα (όπου αυτό απαιτείται) προκειμένου να αποδοθούν οι λεπτομέρειες της παράστασης (πρόσωπα κλπ) του ψηφιδωτού. Οι διακοσμήσεις δαπέδων στην αρχαιότητα αποτελούνται συνήθως από ψηφίδες ενός εκατοστού περίπου.
Το ψηφιδωτό πρωτοεμφανίζεται κατά την προϊστορική εποχή στη Μεσοποταμία (τέλη της 4ης χιλιετηρίδας) σε ναό της Ουρούκ, υπό μορφή ημικιόνων, διακοσμημένων με πήλινα καρφιά που έφερναν έγχρωμη κεφαλή, σχηματίζοντας γεωμετρικά σχέδια, κόκκινα μαύρα και άσπρα. Οι Έλληνες, ωστόσο ήταν αυτοί που κατά τον 5ο και 4ο πΧ αι. προώθησαν το ψηφιδωτό ως μορφή τέχνης με ακριβή γεωμετρικά σχέδια και ανθρωπομορφικά ή θηριομορφικά μοτίβα[2].
Οι Ρωμαίοι, χρησιμοποίησαν αυτή την τέχνη σέ μεγάλη κλίμακα και στάθηκαν οι πρώτοι που κατασκεύασαν εντοίχια ψηφιδωτά. Από τον 1ο αιώνα εφάρμοσαν την τεχνική της πολυχρωμίας σε δημόσια κτίρια. Στα ιδιωτικά κτίρια επικρατεί ή μαυρόασπρη τεχνική. Αυτό επομένως ισχύει και για τα ρωμαϊκά δάπεδα που βρίσκονται στον ελληνικό χώρο. Οι Ρωμαίοι εισήγαγαν το ψηφιδωτό στην εκλεπτυσμένη μορφή του, τόσο στην αρχιτεκτονική της κατοικίας όσο και στους τόπους λατρείας τους[3].
Η σύνδεση των ψηφίδων γίνεται πάνω σε ένα στρώμα κονιάματος, το οποίο προκύπτει από την ανάμιξη ενός αδρανούς υλικού (άμμο, θηραϊκή γη, τουβλόσκονη ή μαρμαρόσκονη) με μια κολλητική ουσία (ασβέστη, κουνελόκολλα, ψαρόκολλα κλπ). Σε αυτό το στρώμα τοποθετείται το ψηφιδωτό είτε άμεσα (απευθείας ψηφοθέτηση), ιδιαίτερα απαιτητική τεχνική, καθώς οι ψηφίδες πρέπει να τοποθετηθούν σε συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο, όσο δηλαδή ο ασβέστης διατηρεί το κονίαμα νωπό, είτε έμμεσα, με την αποτύπωση και ψηφοθέτηση από την πίσω πλευρά του έργου. Η τεχνική αυτή δίνει μεγαλύτερα χρονικά περιθώρια και δυνατότητα επιπλέον κατασκευαστικών λεπτομερειών στο δημιουργό.
Οι αιώνες της ρωμαϊκής κυριαρχίας αποτέλεσαν τη μεγαλύτερη περίοδο ειρήνης που γνώρισε ποτέ η Λέσβος. Εκείνη την περίοδο μάλιστα το νησί γνώρισε μεγάλη οικονομική άνθιση, την οποία μαρτυρούν τα μνημειώδη δημόσια έργα που κατασκευάστηκαν και σώζονται και σήμερα, όπως το υδραγωγείο στη Μόρια και το αρχαίο θέατρο της Μυτιλήνης, αλλά και οι πολυτελείς επαύλεις με τα ψηφιδωτά δάπεδα τους, τα οποία σήμερα εκτίθενται στο νέο Αρχαιολογικό Μουσείο της Μυτιλήνης. Τα εκθέματα του Αρχαιολογικού Μουσείου που αφορούν σε: Ρωμαϊκές επαύλεις: είναι α) Ψηφιδωτά δάπεδα από την "οικία του Μενάνδρου" β) Ψηφιδωτά δάπεδα, τοιχογραφίες και κινητά ευρήματα από την "οικία του Τήλεφου, γ) Ψηφιδωτά δάπεδα και κινητά ευρήματα από την "οικία του Ευρίπου".
Αντλώντας την έμπνευσή μας από όλα τα παραπάνω, το Πολύτροπον διοργανώνει εκπαιδευτικό πρόγραμμα που απευθύνεται σε παιδιά 6-12 ετών, με στόχο την γνωριμία της ιστορίας του τόπου μας, την ενίσχυση της «πράσινης συνειδητότητας», μέσω της δημιουργικής ανακύκλωσης και απόκτηση βιωματικής εμπειρίας στην τέχνη του ψηφιδωτού.
Το πρόγραμμα θα ολοκληρωθεί σε δύο συναντήσεις για κάθε συμμετέχοντα.
Ημέρα έναρξης 6/11/2021 ώρα 10:00, απαραίτητη η δήλωση συμμετοχής
Πρόγραμμα συναντήσεων
1η συνάντηση
Παρουσίαση των εννοιών της δημιουργικής ανακύκλωσης και της κυκλικής οικονομίας από την περιβαλλοντολόγο (ΕΔΙΠ Τμήματος Περιβάλλοντος Πανεπιστημίου Αιγαίου) κ. Μαρία Χατζηαντωνίου
Παρουσίαση των ψηφιδωτών των Ρωμαϊκών Επαύλεων της Μυτιλήνης από τον Αρχαιολόγο του Αρχαιολογικού Μουσείου Μυτιλήνης κ. Γιάννη Κουρτζέλλη
Βιωματική εμπειρία: κατασκευή χαρτοπολτού, χρωματισμός και παραγωγή ψηφίδων
2η συνάντηση
Παρουσίαση της τέχνης του ψηφιδωτού από την καλλιτέχνιδα Τσαμπαρλή Φερενίκη
Βιωματική εμπειρία: κατασκευή ενός ψηφιδωτού από τις ψηφίδες που έφτιαξαν τα παιδιά στον πρώτο κύκλο δραστηριότητας
Η δημιουργία των ψηφιδωτών θα γίνει με την τεχνική της έμμεσης ψηφοθέτησης (ανάστροφα).
Τα έργα των παιδιών θα εκτεθούν δημόσια, σε ειδική θεματική έκθεση στη πόλη της Μυτιλήνης.
Μετά το πέρας του προγράμματος τα παιδιά θα λάβουν βεβαιώσεις συμμετοχής στον εν λόγω εκπαιδευτικό πρόγραμμα.
Για δηλώσεις συμμετοχής επικοινωνήστε στο 6945267230
Το πρόγραμμα υλοποιείται με την αιγίδα και την οικονομική υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.
[1] Κολέφα Γιάννη, Η τεχνική του ψηφιδωτού, ΕΟΜΜΕΧ, 1983 [2] Ηλίας Λιαμής, Η τέχνη του ψηφιδωτού, στο: https://www.pemptousia.gr/2020/02/i-techni-tou-psifidotou/ [3] Κολέφα Γιάννη, Η τεχνική του ψηφιδωτού, ΕΟΜΜΕΧ, 1983